СУХАНВАРӢБалоғат расоии каломи сухангӯ

Балоғат расоии каломи сухангӯ

-

Балоғат (ар. بلاغة‎ — балиғ, фасеҳ) — аз ҷузъҳои фунуни ада­бӣ буда, саҳеҳии услуби суханро тақозо дорад.

Дар истилоҳи маонӣ ва баён балоғат расоии калому чиразабонии мутакаллим мебошад. Аркони балоғат аз ифодаҳову мафҳум­ҳои асосии илмҳои маонӣ ва баён иборатанд. Шамси Қайси Розӣ мафҳуми балоғатро чунин шарҳ додааст: «Маънии балоғат он аст, ки он чи дар замир бошад, ба лафзе андак, бе он ки ба тамоми маънии он ихлоле роҳ ёбад, баён кунад ва дар он чи ба басти сухан эҳтиёҷ афтад, аз қадри ҳоҷат дарнагузоранд ва ба ҳадди малол нарасонад».

Зуҳури балоғат дар сухан ба се маврид вобаста аст: 1) эъҷоз, яъне лафзи андаку маънии фаровон; 2) мусовот, яъне баробарии лафзу маънӣ; 3) баст, яъне бо шарҳи зиёду чанд ваҷҳ гуфтани маънӣ. Дар балоғат шарти асосӣ аз заъфи таълиф холӣ ва ба зеҳни шунаванда наздик будани сухан аст. Балоғат ба маънии сухан дахл дошта, барои ҳамин «маънии балеғу лафзи фасеҳ» мегӯянд. Муаллифи китоби «Нафоис-ул-фунун фӣ ароис-ил-уюн» Шам­суддин Муҳаммад ибни Маҳмуди Омулӣ балоғатро дар шакли муфассалтар шарҳ дода, менависад: «Балоғат иборат аст аз булуғи мутакаллим дар таъдия ва идроки маонӣ ба ҳадде, ки хавоси тарокибро ба анвои ташбеҳу маҷоз ва киноят, чунонки ҳаққи он бувад, адо намояд ё истифо тавонад намуд».

Аз рукнҳои балоғат, илова ба шартҳои боло, таъкид, исобат, ҳифз, фасл ва васлро ҳам ном бурдан мумкин аст. Таъкид барои тақвияту тақрири маънӣ зарур аст. Исо­бат дурустию саҳеҳӣ дар истифодаи ташбеҳу тамсил аст. Ҳифз риояи шартҳои тақдиму таъхир аст, ки аз рукнҳои илми маонӣ мебошанд. Фасл шароити ҷудо ва пайваст навиштани ҷумлаҳоро гӯянд. Дар ин ҷо назари асосӣ бояд ба атф, яъне рабти калимаҳо бошад. балоғат ду унсури асосӣ дорад: 1) ҳусни баёни ҳақиқат; 2)фасоҳати сухан ва идроки мақсади баёншуда. Маъмулан, ҳар ду унсурро бо зарбулмасали “ҳар сухан ҷоеву ҳар нукта мақоме дорад” ифода мекунанд. Дар ҷое як маънӣ муфассал баён шавад, дар ҷойи дигар бояд хеле мӯҷаз бошад ва дар ҷойи сеюм мумкин аст тамоман ҳазф шавад. Ҳадди ниҳоии балоғатро эъҷоз мегӯянд. Мутакаллимон роҷеъ ба балоғати Қуръон баррасии бисёреро анҷом додаанд. Ҳикоёти Саъдӣ, шеър­ҳои Ҳофиз ва осори дигар мутафаккирони форс-тоҷик бо балоғату салосати махсус иншо шудаанд. Калима, ибора, мафҳум ва истилоҳҳои дар онҳо истифодашуда аз ҷиҳати мазмуну мундариҷа ба ҳадди камол расидаанд ва нуқтаи олии афкори маънавии замонаро ифода мекунанд.

Балоғат / Х. Шарифов // Асос — Боз. — Д. : СИЭМТ, 2013. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2021, ҷ. 2). — ISBN 978-99947-33-52-4.

ПИСАНД ОМАД? БО ДӮСТОНИ ХУД МУБОДИЛА КУНЕД!
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0

ХАБАРҲОИ ОХИРИН

Абдурозиқ ба Ватан баргашт

Абдурозиқ баъди 7 моҳи дӯрӣ аз Ватан акнун ба Тоҷикистон баргашт. Ӯ дар арафи Наврӯз омада, ба зодгоҳаш-шаҳри Панҷакент...

Роҳҳои дусатҳа дар Душанбе

Ба наздикӣ 5 роҳи дусатҳа сохта мешавад, ки дар онҳо роҳи махсус барои ҳаракати нақлиёти ҷамъиятӣ, дучарха ва пиёдагард...

Се таҳдиди буҳронҳои марбути об ба ҳаёти 190 миллион кӯдак

Се таҳдиди буҳронҳои марбут ба об ҳаёти 190 миллион кӯдакро зери хатар мегузорад.  ЮНИСЕФ даъват намудааст, ки ба иншооти...

BI.ZONE: ransomware ба ширкатҳои хусусӣ ҳамла мекунад

Ширкати идоракунии хатарҳои рақамии BI.ZONE гуфтааст, ҳакерҳо эҳтимоли бештари ҳамлаҳоро бо истифода аз барномаҳои рамзгузорӣ барои ғайрифаъол кардани системаҳои...
spot_imgspot_img

Евгений Баклушин: телефонҳо ба ширкатҳои истеҳсолкунанда тобеъ ҳастанд!

Телефонҳои ҳушманд бо ин ё он роҳ баъзе маълумоти корбарро, аз ҷумла ҷойгиршавӣ, паёмҳо ва рӯйхати тамосҳоро ҷамъоварӣ ва...

Патриот чаро гарон шуд?

  "Патриот"-и автомат идорашаванда дар фурӯш пайдо шуд. Аммо нарх метавонад шуморо ба ҳайрат орад. УАЗ ваъда медиҳад, ки истеҳсоли мошинҳои...
spot_imgspot_img

Ба шумо инчунин метавонед писанд оядVIP
Ба шумо тавсия дода мешавад