
Панҷакенти қадим дар 1,5 км қисмати ҷанубу ғарбии шаҳри Панҷакент ҷойгир буда, мансуби асри V – VIII аст.
Панҷакенти қадим аз 3 қисмат – куҳандиз, шаҳристон ва қабристон иборат мебошад.
Панҷакенти бостонӣ дорои ҳама аркони шаҳрдорӣ буда, аз зери хок деворҳои хонаҳои истиқоматӣ, маъмурӣ ва ибодатгоҳҳо падид меоянд.
Бозёфти Панҷакенти куҳна барои таърихи Тоҷикистон дастоварди беназир аст, чунки нигораву ёдгориҳо адабиёт, фолклор, расму ойини гузаштаи халқи тоҷикро инъикос мекунад.
Павел Луре, шарқшинос ва бостоншиноси рус ҳоло дар Панҷакент қарор дошта, ҳайати ковишгарони Русияро роҳбарӣ мекунад. Ӯ корманди бахши ховаршиносии Осорхонаи Эрмитажи шаҳри Санкт-Петербург буда, аз соли 1994 ба ин сӯ ҳар тобистон ба Панҷакент омада, корҳои ковишгариро дар Панҷакенти бостонӣ идома медиҳад.
Мавсуф донандаи хуби забони тоҷикӣ буда, Панҷакенти бостонро як муъҷизаи ҷаҳонӣ тавсиф намуда, таъкид мекунад, ки иттилооти бештар дар бораи Суғди қадим маҳз дар ин ҷой мавҷуд аст.
Айни ҳол корҳои барқарорсозӣ ва таҷдуду деворбандӣ дар шаҳраки Панҷакенти бостонӣ идома дошта, барои ин тарҳ сафорати Амрико беш аз 170 ҳазор доллар маблағ ҷудо кардааст.
Дар асоси лоиҳа то соли 2023 қисме аз шаҳри Панҷакенти қадим, ки дар асрҳои V-VIII дар теппае болотар аз шаҳри Панҷакенти имрӯза арзи вуҷуд дошт ва ҳоло зери хок маҳфуз аст, барқарор карда мешавад.
Корҳои ҳафриётӣ дар Панҷакенти қадим бо ҷалби бостоншиносону олимони ватаниву хориҷӣ соли 1947 оғоз шуда ҳамоно идома дорад. Донишмандони тоҷик низ корҳои назаррасе анҷом медиҳанд ва ҳамарӯза машғули тадқиқот ҳастанд. Дар навори зер бо фаъолияти бостоншиносони тоҷик ошно гардед:
Абдусамад Аминов